واکاوی مؤلفه‌های رئالیسم در آثار داستانی جمال‌زاده و آل‌احمد

محمدعلی جمال­زاده نخستین نویسندۀ ایرانی است که سنت‌های کهن داستان‌سرایی را با فنون داستان‌نویسی اروپایی تلفیق کرد و اولین داستان‌ کوتاه فارسی را پدید آورد. اولین مجموعه داستان او‌ با عنوان «یکی بود یکی نبود» را سرآغاز ادبیات واقع‌گرای ایران دانسته‌اند. از سوی دیگر، آثار داستانی جلال آل‌احمد تصویرگر زندگی سنتی و محیط مذهبی بخش‌هایی از جامعه است که در معرض  مدنیت و تجدد‌ قرار گرفته‌اند. آل احمد‌ در آثار داستانی خود کوشید‌ واقعیت‌های زنـدگی اجـتماعی را با‌ نـظری‌ انتقادی‌ ارائه‌ کند و در این راه واقعیت و بیان آن را فدای تصویرسازی هنری‌ نکرد. رسالت داستان‌نویسی از نظر او در وهله‌ نخست‌ انعکاس‌ منتقدانه‌‌ واقعیت‌ بود. بر این اساس، مقالة حاضر با روش توصیفی - تحلیلی سعی دارد تا با بررسی مؤلفه­های رئالیسم در آثار داستانی جمال­زاده و آل­احمد که به عنوان نویسندگان برجستة ادبیات داستانی ایران شناخته می­شوند و مقایسة مولفه­های رئالیسم در آثار آنها، علاوه بر کمک به تحلیل دقیق سبک شخصی هر یک، در تبیین علمی ادبیات داستانی ایران تأثیرگذار باشد. هر دو نویسنده به شخصیت‌های داستانی­ ویژگی‌هایی می‌دهند که برگرفته از فردی خاص یا ترکیبی از مختصات خود نویسنده باشد. جمال­زاده و آل­احمد برای به دست­دادن تصویر و رونوشتی از واقعیت از نثر به عنوان ابزاری کارآمد بهره برده­اند و داستان را با زبانی ساده و شفاف و عاری از پیچیدگی و صناعت­ ادبی روایت کرده­ و برای روایت داستان از اصطلاحات، تعابیر و ضرب­المثل­های عامیانه بهره ­برده­اند. زبان در نثر هر دو نویسنده کارکردی ارجاعی دارد و فصاحت زبانی جای خود را به شفافیت در زبان داده است.